Wat is het verschil tussen allergie en intolerantie?

In het kort

• Een allergie is een reactie van je afweersysteem op een onschuldige stof.

• Bij een intolerantie kan je lichaam een bepaalde stof niet goed verwerken.

• Allergieën veroorzaken vaak snelle, soms ernstige klachten, zelfs bij kleine hoeveelheden.

• Intoleranties geven meestal trage, dosisafhankelijke klachten zoals buikpijn.

Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen voedselallergie en voedselintolerantie?

Hoewel allergie en intolerantie in de praktijk vaak door elkaar worden gehaald, zijn het twee totaal verschillende reacties van het lichaam. Ze kunnen allebei klachten veroorzaken na het eten van bepaald voedsel, maar de reden waarom je lichaam reageert, is helemaal anders. 

• Bij een allergie is het je afweersysteem dat in actie schiet. Het behandelt een onschuldige stof (bijvoorbeeld een eiwit uit melk of noten) alsof het een gevaarlijke indringer is. Daardoor krijg je vaak snel en soms hevige klachten. Denk aan jeuk, zwellingen, ademhalingsproblemen of in ernstige gevallen zelfs een allergische shock. Je hebt vaak maar een héél kleine hoeveelheid van die stof nodig om al klachten te krijgen.

• Een intolerantie werkt op een andere manier. In dat geval komt het afweersysteem niet tussen. Je lichaam kan een bepaalde stof gewoon niet goed verwerken, bijvoorbeeld omdat je een enzym mist dat nodig is voor de vertering. De klachten (zoals buikpijn, winderigheid of vermoeidheid) komen meestal trager op gang, soms pas uren na het eten, en zijn vaak afhankelijk van hoeveel je van die stof hebt gegeten. Je kunt met andere woorden nog wel iets verdragen, zolang je niet te veel binnenkrijgt.

Het verschil zit dus in het mechanisme achter de klachten én in de ernst ervan. Waar allergieën soms levensgevaarlijk kunnen zijn, zijn intoleranties vooral lastig en belastend, maar zelden acuut.

Wist je dat?

Langdurige stress je darmen gevoeliger maakt voor voeding die je normaal goed verdraagt? Chronische stress beïnvloedt je zenuwstelsel én darmflora, wat je tolerantie voor bepaalde stoffen tijdelijk kan verlagen.

Veelvoorkomende vormen van voedselintolerantie

Niet iedereen reageert op dezelfde stoffen, maar sommige vormen van intolerantie komen opvallend vaak voor. Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende soorten, mét hun typische klachten.

Lactose-intolerantie

Lactose is de natuurlijke suiker die voorkomt in melk en melkproducten. Wie lactose-intolerant is, maakt te weinig van het enzym lactase aan. Daardoor kan je lichaam de melksuiker niet goed verteren, wat leidt tot symptomen zoals buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid of diarree. De klachten beginnen meestal een uur tot enkele uren na het drinken van melk of het eten van zuivelproducten zoals roomijs, yoghurt of smeerkaas.

Glutenintolerantie: coeliakie en glutensensitiviteit

Gluten zijn eiwitten die voorkomen in tarwe, gerst, rogge en spelt. Bij coeliakie, een auto-immuunziekte, zorgt gluteninname voor beschadiging van het darmslijmvlies. Daardoor worden voedingsstoffen minder goed opgenomen. Coeliakie moet medisch worden vastgesteld en vereist een strikt glutenvrij dieet.

Er bestaat ook een minder zware vorm, namelijk niet-coeliakie glutensensitiviteit. Die veroorzaakt gelijkaardige klachten zoals een opgeblazen gevoel, buikpijn of vermoeidheid, maar zonder schade aan de darmwand. Deze vorm is lastiger te diagnosticeren, maar de klachten zijn daarom niet minder reëel.

Fructose-intolerantie

Fructose is een natuurlijke suiker die je terugvindt in fruit, sommige groenten, honing en gezoete dranken. Bij een fructose-intolerantie kan je lichaam deze suiker niet goed opnemen in de dunne darm. Het gevolg? Fructose komt onverteerd in de dikke darm terecht, waar het klachten veroorzaakt zoals buikpijn, winderigheid, diarree en soms misselijkheid. Fructose-intolerantie komt vaker voor dan gedacht en wordt nog vaak over het hoofd gezien.

Histamine-intolerantie

Histamine is een stof die in veel voedingsmiddelen voorkomt, zoals gerijpte kazen, vis, rode wijn, spinazie en aubergines. Normaal breekt je lichaam die histamine af met het enzym DAO (diamine-oxidase). Maar als dat enzym onvoldoende aanwezig is, kan er een teveel aan histamine ontstaan. Dat leidt tot klachten zoals hoofdpijn, jeuk, netelroos, hartkloppingen of verstopte neus. Omdat deze symptomen vaak lijken op een allergische reactie, wordt histamine-intolerantie vaak verkeerd begrepen of zelfs niet herkend.

Hoe weet je wat je hebt?

Sommige mensen leven jarenlang met klachten zonder ooit precies te weten waar die vandaan komen. Een juiste diagnose is dus cruciaal.

Bij allergieën wordt meestal gewerkt met huidpriktesten of bloedtesten waarbij men kijkt naar IgE-antistoffen. In sommige gevallen doet men ook een provocatietest onder medisch toezicht om te zien of er effectief een allergische reactie optreedt.

Een intolerantie daarentegen wordt vaak opgespoord via een ademtest (zoals bij lactose- of fructose-intolerantie), of via een eliminatie- en herintroductiedieet. Daarbij laat je tijdelijk bepaalde voedingsmiddelen weg uit je voeding om te zien of de klachten verdwijnen. Vervolgens worden die stoffen gecontroleerd opnieuw geïntroduceerd. Bij histamine-intolerantie kan ook een DAO-bloedtest nuttig zijn.

Laat je altijd begeleiden door een arts of diëtist. Zo vermijd je onnodige diëten of foutieve aannames.

Wat kun je zelf doen bij allergie of intolerantie?

Het begint allemaal bij bewustwording. Merk je dat je telkens na het eten van bepaalde voeding klachten krijgt? Dan kan een eenvoudig voedingsdagboek al veel duidelijk maken. Schrijf op wat je eet, wanneer je het eet en hoe je je voelt erna. Vaak wordt het patroon snel zichtbaar.

Ook etiketten lezen wordt belangrijk. Bij allergieën zijn allergenen gelukkig meestal vetgedrukt op verpakkingen. Bij intoleranties moet je wat dieper graven: lactose kan schuilgaan achter termen als melkpoeder, gluten zit vaak verstopt in bindmiddelen of smaakmakers, en fructose in siropen en gezoete producten.

Twijfel je? Raadpleeg dan een diëtist. Die kan je helpen om tekorten te vermijden en een evenwichtige voeding samen te stellen die bij je lichaam past.

Conclusie: luister naar je lichaam

Je lichaam geeft signalen, elke dag opnieuw. Soms zijn ze luid en duidelijk, soms fluisteren ze alleen. Maar hoe dan ook: ze zijn het waard om naar te luisteren. Of het nu om een allergie of een intolerantie gaat, het draait om het vinden van evenwicht. Door goed te observeren, de juiste hulp in te schakelen en bewuste keuzes te maken, krijg je weer grip op je klachten.

Veelgestelde vragen

Kan een intolerantie vanzelf verdwijnen?

Bij sommige mensen worden intolerantieklachten minder als ze hun voeding tijdelijk aanpassen of hun darmgezondheid verbeteren. Maar meestal blijft er een zekere gevoeligheid bestaan. Een intolerantie verdwijnt zelden volledig vanzelf.

Kan lactose-intolerantie plots ontstaan op volwassen leeftijd?

Ja. Veel mensen ontwikkelen lactose-intolerantie pas na hun twintigste, dertigste of zelfs later. Dat komt doordat de aanmaak van het enzym lactase, dat nodig is om lactose af te breken, bij veel volwassenen afneemt naarmate ze ouder worden. Dit is een normaal biologisch proces.

Kan ik supplementen nemen om intoleranties op te vangen?

Soms wel. Bijvoorbeeld bij lactose-intolerantie kan een lactase-enzymtablet helpen als je toch melkproducten wilt eten. Bij histamine-intolerantie bestaan er DAO-supplementen. Bespreek dit altijd met een arts of apotheker.

Kan ik intolerantie krijgen door ongezonde voeding of leefstijl?

Je leefstijl speelt zeker mee. Een verstoorde darmflora door te veel bewerkte voeding, alcohol, medicatie of stress kan ervoor zorgen dat je gevoeliger wordt voor bepaalde stoffen. Intoleranties ontstaan niet alleen door genetische aanleg, maar ook door overbelasting van je spijsvertering.

Wat is alcoholintolerantie precies?

Bij alcoholintolerantie kan je lichaam alcohol (of een van de stoffen in alcoholische dranken) niet goed afbreken. Het gaat dan meestal om een tekort aan het enzym ALDH2, dat nodig is om acetaldehyde, een tussenproduct van alcoholafbraak, af te breken. Die ophoping veroorzaakt onaangename klachten.