Wat is gordelroos en hoe krijg je het?

In het kort

• Gordelroos ontstaat wanneer het oude waterpokkenvirus opnieuw actief wordt in je lichaam.

• De uitslag verschijnt meestal aan één kant van je lichaam, in een lintvormig patroon.

• Klachten beginnen vaak met pijn of een branderig gevoel, nog vóór de blaasjes zichtbaar zijn.

• Het virus is besmettelijk voor mensen die nog nooit waterpokken hebben gehad.

Wat is gordelroos precies?

Gordelroos is een virale huidinfectie die veroorzaakt wordt door het varicella zoster-virus, dat ook verantwoordelijk is voor waterpokken soms ook gekend als windpokken. Nadat je waterpokken hebt gehad verdwijnt dit virus niet uit je lichaam, maar nestelt het zich inactief in zenuwknopen dicht bij het ruggenmerg of de hersenzenuwen.

Hoe ontstaat gordelroos?

Gordelroos ontstaat wanneer het varicella zoster-virus, dat jarenlang in je lichaam heeft geslapen, opnieuw actief wordt.

Zolang je immuunsysteem het virus onder controle houdt, blijft het inactief. Maar wanneer je afweer verzwakt, bijvoorbeeld door ouderdom, ziekte, vermoeidheid of stress, krijgt het virus opnieuw de kans om op te spelen. Ook tijdelijke onderdrukking, zoals tijdens periodes van fysieke of emotionele stress, kan voldoende zijn om het virus te reactiveren.

Die heropleving veroorzaakt een ontsteking in de zenuwbanen, wat leidt tot pijn en huiduitslag.

Hoe herken je gordelroos op je huid?

Gordelroos herken je aan een opvallende huiduitslag die meestal beperkt blijft tot één kant van je lichaam. Omdat het virus zich slechts in één zenuw verspreidt, verschijnt de uitslag in een duidelijk afgebakend gebied. De blaasjes liggen in groepjes bij elkaar en volgen een smalle strook, vaak op de romp, het gezicht of de nek. De huid ziet er rood en gezwollen uit, voelt gevoelig aan en ontwikkelt na enkele dagen korstjes. Door het lintvormige patroon lijkt het soms alsof er een gordel over je huid loopt, vandaar de naam.

Wat zijn de typische symptomen van gordelroos?

De huidklachten zijn niet het enige wat opvalt bij gordelroos. Vaak begint het met een doffe, zeurende pijn of een branderig gevoel, nog voordat er iets zichtbaar is. Sommigen beschrijven het als elektrische prikkels of steken onder de huid. Daarnaast kun je last hebben van vermoeidheid, lichte koorts of een algemeen grieperig gevoel.

De intensiteit van de symptomen varieert sterk: bij de ene persoon overheerst de pijn, bij de andere is vooral de jeuk storend. In zeldzame gevallen raken ook zenuwen in het gezicht betrokken, wat kan leiden tot oogklachten of gevoelloosheid aan één kant van het gezicht.

Wist je dat?

Bij de zeldzame variant zoster sine herpete ervaar je wel zenuwpijn, maar geen blaasjes. Hierdoor wordt de aandoening vaak over het hoofd gezien of verkeerd gediagnosticeerd.

Is gordelroos besmettelijk?

Hoewel gordelroos zelf niet overdraagbaar is, blijft het virus dat het veroorzaakt wél besmettelijk. Personen die nog nooit waterpokken hebben gehad, kunnen besmet raken met het varicella zoster-virus als ze in contact komen met het vocht uit de blaasjes.

In dat geval ontwikkelen zij géén gordelroos, maar krijgen ze waterpokken. De besmettelijkheid duurt zolang de blaasjes open zijn en vocht afscheiden. Zodra ze opgedroogd en ingekorsterd zijn, is het risico op besmetting verdwenen.

Voor bepaalde groepen, zoals zwangere vrouwen, pasgeborenen en mensen met een verzwakt immuunsysteem, is het belangrijk om contact met iemand die gordelroos heeft zoveel mogelijk te vermijden. Het afdekken van de blaasjes en een goede handhygiëne helpen om verspreiding van het virus te voorkomen.

Hoe verloopt de behandeling van gordelroos?

De behandeling van gordelroos richt zich voornamelijk op het verminderen van de klachten en het verkorten van de duur van de infectie. Antivirale geneesmiddelen kunnen het virus afremmen, vooral wanneer ze binnen 72 uur na het verschijnen van de blaasjes worden opgestart. Deze behandeling kan de kans op complicaties, zoals zenuwpijn achteraf, verkleinen.

Daarnaast is pijnbestrijding essentieel. Afhankelijk van de intensiteit van de pijn kunnen paracetamol of andere middelen overwogen worden. In sommige gevallen is aanvullende medicatie nodig om zenuwpijn te temperen. Dit gebeurt uiteraard steeds onder begeleiding van een arts.

De huid zelf vraagt een zachte verzorging. De blaasjes mogen niet kapot gekrabd worden en moeten zo droog mogelijk gehouden worden. Eventueel kan een arts kalmerende lotions of zinkzalf adviseren, afhankelijk van de ernst van de uitslag.

Hoe lang duurt een episode van gordelroos?

Het actieve stadium met blaasjes en korstvorming duurt meestal twee tot vier weken. De huid herstelt zich daarna meestal volledig. Toch blijven sommige mensen nog weken tot maanden nadien last houden van pijn op de plaats waar de gordelroos zat.

Die langdurige pijn, ook wel postherpetische neuralgie genoemd, is het gevolg van zenuwschade die ontstaan is door de infectie. Vooral oudere mensen lopen hierop meer kans. Een snelle behandeling bij het begin van de symptomen kan het risico op deze complicatie verkleinen, al biedt het geen garantie.

Is er een link tussen stress en gordelroos?

Ja, die link bestaat. Langdurige stress, emotionele uitputting of een burn-out kunnen het immuunsysteem zodanig verzwakken dat het varicella zoster-virus opnieuw actief wordt.

In wetenschappelijk onderzoek werd vastgesteld dat mensen met een verhoogde stressbelasting een groter risico lopen op een opflakkering van gordelroos. Ook slaaptekort en zware fysieke inspanning kunnen bijdragen aan het ontstaan ervan.

Hoewel stress niet volledig te vermijden is, helpt het wel om voldoende rust, slaap en ontspanning in je leven te integreren. Dat kan ook bijdragen aan het voorkomen van een nieuwe uitbraak.

Wat is het verschil tussen gordelroos, windpokken en koortsblaasjes?

Gordelroos en windpokken worden beide veroorzaakt door hetzelfde virus: het varicella zoster-virus. De eerste keer dat je ermee besmet raakt, krijg je windpokken. Nadien blijft het virus in je lichaam aanwezig. Wanneer het later opnieuw actief wordt, ontstaat gordelroos.

Koortsblaasjes daarentegen worden veroorzaakt door een ander virus: het herpes simplex-virus type 1. Hoewel de virussen familie van elkaar zijn, veroorzaken ze dus verschillende aandoeningen. Koortsblaasjes verschijnen meestal rond de lippen en hebben niets te maken met het ontstaan van gordelroos.

Wanneer moet je medisch advies inwinnen?

Een bezoek aan de huisarts is zeker aangeraden bij:

• Gordelroos in of rond het oog, vanwege het risico op blijvende schade

• Pijn die toeneemt of niet onder controle raakt

• Koorts, ettervorming of tekenen van een secundaire infectie

• Verhoogd risico door leeftijd, zwangerschap of verzwakte afweer

Hoe sneller je reageert, hoe groter de kans op een milder verloop.

Veelgestelde vragen

Kan je gordelroos meermaals krijgen?

Ja, het is mogelijk om meerdere keren in je leven gordelroos te krijgen, vooral als je immuunsysteem verzwakt is. Het virus blijft namelijk levenslang in je lichaam aanwezig.

Is het aangeraden om thuis te blijven van het werk als je gordelroos hebt?

Werk je met baby’s, ouderen of mensen met een verzwakte weerstand, dan is het verstandig om tijdelijk thuis te blijven. In andere beroepen kan werken meestal wel, zolang de blaasjes bedekt zijn en je je goed voelt.

Mag je de blaasjes insmeren of afdekken?

Afdekken van de blaasjes helpt om verspreiding van het virus te voorkomen. Voor het gebruik van crèmes of zalven laat je je best adviseren door een arts of apotheker.

Krijgen kinderen ook gordelroos?

Gordelroos bij kinderen komt zelden voor. Als het toch gebeurt, verloopt het meestal mild.

Kan je iets doen om gordelroos te voorkomen?

Er bestaat een vaccin dat de kans op gordelroos verkleint. Ook een gezonde levensstijl helpt je weerstand op peil te houden.