Kinderziekten
Kinderen kunnen in hun eerste levensjaren te maken krijgen met verschillende besmettelijke ziekten, die vaak gepaard gaan met koorts, huiduitslag of verkoudheidsklachten. Veel van deze ziekten komen vooral voor bij jonge kinderen omdat hun immuunsysteem nog volop in ontwikkeling is. Sommige kinderziekten, zoals waterpokken of rodehond, zijn inmiddels goed te voorkomen door vaccinaties, terwijl andere meestal vanzelf overgaan met voldoende rust en verzorging thuis.
Het is belangrijk om kinderziekten vroeg te herkennen, zodat je tijdig maatregelen kunt nemen om verspreiding te voorkomen en het kind comfort en zorg kunt bieden. In deze gids geven we een overzicht van de meest voorkomende kinderziekten, hun symptomen en tips om klachten te verlichten.
Vaccinaties tegen kinderziekten
Vaccinaties zijn een belangrijk middel om kinderen te beschermen tegen ernstige en besmettelijke ziekten. Dankzij vaccinaties komen ziekten zoals mazelen, bof, rodehond, kinkhoest en polio veel minder vaak voor dan vroeger. Tijdens de eerste levensjaren krijgen kinderen meerdere vaccinaties op verschillende leeftijden, zodat hun immuunsysteem stap voor stap kan worden beschermd.
De meeste vaccins worden aangeboden via nationaal vaccinatieprogramma – in Nederland via het Rijksvaccinatieprogramma en in België via het basisvaccinatieschema van Kind en Gezin. Sommige vaccinaties zijn verplicht, andere sterk aanbevolen. Vrijwel alle vaccins zijn veilig en goed onderzocht.
Door je kind tijdig te laten vaccineren, bescherm je niet alleen je eigen kind, maar ook andere kinderen en kwetsbare mensen in de omgeving, omdat de verspreiding van ziekten wordt beperkt. Vaccinaties zijn dus een cruciaal onderdeel van gezonde ontwikkeling en ziektepreventie bij kinderen.
Het basisvaccinatieschema beschermt kinderen tegen verschillende ernstige ziekten. Dit omvat polio (kinderverlamming, verplicht in België), difterie (kroep), tetanus (klem), kinkhoest (pertussis), mazelen, bof (dikoor), rodehond (rubella), Haemophilus influenzae type b (Hib), dat hersenvliesontsteking en kroep kan veroorzaken, hepatitis B (leverontsteking), pneumokokken, die onder andere hersenvliesontsteking kunnen veroorzaken, meningokokken van de typen A, C, W en Y, verantwoordelijk voor meningitis, en het humaan papillomavirus (HPV), dat kan leiden tot baarmoederhalskanker.
Waterpokken | Windpokken
Waterpokken, ook wel windpokken genoemd, zijn een veelvoorkomende kinderziekte veroorzaakt door het varicella-zostervirus. Het is zeer besmettelijk en komt vooral voor bij jonge kinderen, hoewel ook oudere kinderen en volwassenen besmet kunnen raken.
De ziekte begint vaak met koorts, vermoeidheid en een algemeen ziek gevoel, gevolgd door een jeukende huiduitslag met kleine rode vlekjes en blaasjes. De blaasjes drogen na enkele dagen in en vormen uiteindelijk korstjes. Waterpokken zijn meestal onschuldig bij gezonde kinderen, maar kunnen bij baby’s, volwassenen of mensen met een verzwakt immuunsysteem ernstiger verlopen.
Je kunt je kind helpen door de jeuk te verzachten, de koorts in de gaten te houden en oplettend te zijn voor mogelijke huidinfecties, zodat je snel kunt ingrijpen als dat nodig is.
Mazelen
Mazelen is een zeer besmettelijke kinderziekte die wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Het virus verspreidt zich via hoesten, niezen en direct contact met besmette druppeltjes, waardoor het gemakkelijk van kind tot kind kan overgaan. Mazelen komt vooral voor bij jonge kinderen, maar kan ook oudere kinderen en volwassenen treffen als zij niet gevaccineerd zijn.
De ziekte begint meestal met een incubatietijd van 10 tot 14 dagen, waarna koorts, vermoeidheid, hoest, loopneus en roodheid van de ogen (conjunctivitis) optreden. Enkele dagen later verschijnt een roze tot rode huiduitslag, die vaak begint achter de oren en in het gezicht en zich vervolgens over het hele lichaam verspreidt. De vlekken kunnen samenvloeien en zijn vaak iets verheven. Andere symptomen kunnen zijn: lichte keelpijn, verlies van eetlust en algemeen malaise.
Thuiszorg
BOF
Bof is een besmettelijke kinderziekte die wordt veroorzaakt door het bofvirus. Het komt vooral voor bij jonge kinderen, maar ook tieners en volwassenen kunnen besmet raken als ze niet gevaccineerd zijn. Bof verspreidt zich via hoest, niezen of direct contact met besmet speeksel.
De ziekte begint vaak met lichte koorts, hoofdpijn, vermoeidheid en pijn bij het kauwen of slikken, vooral aan één of beide kanten van het gezicht. Dit komt doordat de speekselklieren (meestal de oorspeekselklieren) opzwellen, waardoor het karakteristieke “dikoor”-effect ontstaat. Soms zijn ook keelpijn, spierpijn en verlies van eetlust aanwezig.
Complicaties
Bij de meeste kinderen verloopt bof mild en verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot een week. In zeldzamere gevallen kan de ziekte complicaties geven, zoals:
Ontsteking van de teelballen bij jongens (orchitis)
Ontsteking van de eierstokken bij meisjes (oöforitis)
Hersenvliesontsteking (encefalitis)
Ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis)
Hand-, voet- en mondziekte
Hand-, voet- en mondziekte is een veelvoorkomende virale infectie bij jonge kinderen. De ziekte wordt veroorzaakt door verschillende enterovirussen en verspreidt zich via contact met speeksel, slijm of ontlasting van een besmet persoon.
De ziekte begint vaak met koorts, vermoeidheid en verlies van eetlust, gevolgd door pijnlijke blaasjes in de mond en roze of rode vlekjes op handen en voeten. Deze blaasjes kunnen jeuk en pijn veroorzaken, waardoor het eten en drinken soms lastig is. De ziekte is meestal mild en verdwijnt vanzelf binnen 7 tot 10 dagen.
Thuiszorg
Valse kroep
Valse kroep, ook wel laryngitis subglottica genoemd, is een veelvoorkomende aandoening bij jonge kinderen. Het ontstaat door een ontsteking en zwelling van de slijmvliezen in en rond de stembanden. Hierdoor wordt de luchtweg tijdelijk nauwer, wat vooral ’s avonds en ’s nachts klachten kan geven. Het meest kenmerkende verschijnsel is een blafhoest, vaak in combinatie met een hese stem en soms gierende ademhaling.
De aandoening wordt meestal veroorzaakt door een virusinfectie van de bovenste luchtwegen, vaak een verkoudheidsvirus. Hoewel de klachten soms heftig kunnen klinken en voor ouders erg beangstigend zijn, is valse kroep in de meeste gevallen ongevaarlijk en zelflimiterend. Met rust, frisse lucht en soms extra medische ondersteuning (bijvoorbeeld verneveling of medicatie) verdwijnen de symptomen doorgaans binnen enkele dagen.
Rode hond
Rodehond is een besmettelijke kinderziekte veroorzaakt door het rubellavirus. Bij kinderen verloopt de ziekte meestal mild, maar het is belangrijk de symptomen te herkennen. Rodehond begint vaak met lichte koorts, vermoeidheid en gezwollen lymfeklieren. Daarna verschijnt een fijne, roze huiduitslag, die meestal begint in het gezicht en zich over het lichaam verspreidt.
Bij gezonde kinderen zijn complicaties zeldzaam. Het grootste risico van rodehond ligt bij zwangere vrouwen, omdat besmetting in het eerste trimester kan leiden tot ernstige aangeboren afwijkingen bij de baby. Thuis kan het kind worden geholpen door voldoende rust, goed drinken en koortsverlichting indien nodig.
Wist je dat...
een kind met waterpokken meestal slechts één keer ziek wordt, omdat het lichaam na besmetting antistoffen aanmaakt die levenslange bescherming bieden?
Kinkhoest
Kinkhoest is een besmettelijke infectie van de luchtwegen, veroorzaakt door de bacterie Bordetella pertussis. Het begint vaak met lichte verkoudheidsklachten, gevolgd door hevige, langdurige hoestbuien die soms leiden tot braken of ademhalingsproblemen. Vooral jonge baby’s zijn kwetsbaar voor complicaties.
Thuis kan het kind ondersteund worden door voldoende rust, veel te drinken en eventueel middelen voor hoestverlichting geschikt voor kinderen. Omdat kinkhoest erg besmettelijk is, is het belangrijk contact met andere jonge kinderen te beperken tijdens de ziekteperiode.
Buikgriep
Buikgriep wordt meestal veroorzaakt door virussen zoals het rotavirus en leidt tot diarree, braken, buikpijn en koorts. Het is erg besmettelijk en komt vaak voor bij jonge kinderen.
De belangrijkste zorg thuis is voorkomen van uitdroging: laat het kind regelmatig kleine beetjes drinken en geef licht verteerbare voeding. Middelen zoals elektrolytoplossingen kunnen helpen om vocht en zouten aan te vullen.
RSV (respiratoir syncytieel virus)
RSV is een veelvoorkomend virus dat vooral bij baby’s en jonge kinderen luchtweginfecties veroorzaakt. Het virus is zeer besmettelijk en verspreidt zich via druppeltjes in de lucht, bijvoorbeeld bij hoesten, niezen of direct contact met een besmet persoon. RSV komt het vaakst voor in de herfst en winter, maar kan in sommige jaren ook buiten het seizoen voorkomen.
Bij de meeste kinderen verloopt een RSV-infectie mild en lijkt het op een gewone verkoudheid. Typische symptomen zijn:
Verstopte of loopneus
Hoesten en piepende ademhaling
Lichte tot matige koorts
Vermoeidheid en verminderde eetlust
RSV kan worden voorkomen door goede hygiëne: regelmatig handen wassen, speelgoed schoonhouden, hoesten en niezen in de elleboog, en contact vermijden met kinderen die ziek zijn. RSV is meestal mild, maar bij jonge of kwetsbare kinderen is alertheid geboden.
Wanneer naar de dokter?
Meningokokkeninfectie
Een meningokokkeninfectie wordt veroorzaakt door de bacterie Neisseria meningitidis en kan leiden tot ernstige ziektes zoals hersenvliesontsteking (meningitis) en bloedvergiftiging (sepsis). Hoewel deze infectie zeldzaam is, kan ze zich zeer snel ontwikkelen en levensbedreigend zijn, vooral bij jonge kinderen.
De ziekte begint vaak plotseling met koorts, sufheid, misselijkheid, braken en sterke hoofdpijn. Bij meningokokkensepsis kunnen er rode of paarse vlekjes op de huid verschijnen die niet wegdrukken als je erop drukt. Ook nekstijfheid, overgevoeligheid voor licht en snelle ademhaling kunnen optreden bij hersenvliesontsteking.
Meningokokkeninfectie kan ernstig zijn en leidt soms tot:
Hersenbeschadiging of blijvende neurologische problemen
Gehoorverlies
Amputaties bij ernstige sepsis
Snelle verslechtering van de algemene gezondheid
Meningokokkeninfectie is een medische noodsituatie. Zodra een kind symptomen vertoont die kunnen wijzen op meningokokkenziekte, moet direct een arts of het ziekenhuis worden geraadpleegd. Thuismaatregelen zijn niet voldoende; snelle behandeling met antibiotica is essentieel.
Waar of onwaar?
Waterpokken komt meestal maar één keer voor.
Correct
Na een infectie met waterpokken maakt het lichaam antistoffen aan die meestal levenslange bescherming bieden. Het komt zelden voor dat iemand een tweede keer waterpokken krijgt.
Mazelen en waterpokken zijn precies hetzelfde omdat ze allebei een rode huiduitslag veroorzaken.
Faux
Hoewel beide ziekten een rode huiduitslag geven, is er een verschil. Bij waterpokken ontstaan eerst jeukende blaasjes, terwijl de uitslag bij mazelen vlakker en samenvloeiend is. Mazelen gaat ook altijd gepaard met hoge koorts en verkoudheidsklachten.
Meningokokkeninfecties verlopen meestal mild bij kinderen.
Faux
Meningokokkeninfecties kunnen snel ernstig worden en leiden tot hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging. Hoewel de infectie zeldzaam is, kan ze levensbedreigend zijn, vooral bij jonge kinderen, en vereist direct medische behandeling.
Waterpokken komt meestal maar één keer voor.
Correct
Na een infectie met waterpokken maakt het lichaam antistoffen aan die meestal levenslange bescherming bieden. Het komt zelden voor dat iemand een tweede keer waterpokken krijgt.
Mazelen en waterpokken zijn precies hetzelfde omdat ze allebei een rode huiduitslag veroorzaken.
Faux
Hoewel beide ziekten een rode huiduitslag geven, is er een verschil. Bij waterpokken ontstaan eerst jeukende blaasjes, terwijl de uitslag bij mazelen vlakker en samenvloeiend is. Mazelen gaat ook altijd gepaard met hoge koorts en verkoudheidsklachten.
Meningokokkeninfecties verlopen meestal mild bij kinderen.
Faux
Meningokokkeninfecties kunnen snel ernstig worden en leiden tot hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging. Hoewel de infectie zeldzaam is, kan ze levensbedreigend zijn, vooral bij jonge kinderen, en vereist direct medische behandeling.
Gerelateerde blogs
Alle blogberichten
Rood vlekje gespot? Zo ziet het windpokken verloop eruit
Valse kroep: courante luchtweginfectie bij kinderen
Mijn baby heeft koorts.
Veelgestelde vragen
Zijn kinderziekten gevaarlijk voor gezonde kinderen?
Meestal verlopen kinderziekten zoals waterpokken, bof of rodehond mild bij gezonde kinderen. Toch kunnen sommige ziekten, zoals mazelen, kinkhoest of meningokokkeninfecties, ernstige complicaties geven, vooral bij jonge kinderen of kinderen met een verzwakt immuunsysteem.
Kunnen kinderen meerdere keren dezelfde kinderziekte krijgen?
In de meeste gevallen niet. Bijvoorbeeld waterpokken komt meestal maar één keer voor omdat het lichaam antistoffen aanmaakt die levenslange bescherming bieden. Andere ziekten, zoals verkoudheid of gastro-enteritis, kunnen wel vaker voorkomen.
Hoe kan ik het verschil zien tussen mazelen en waterpokken?
Beide ziekten veroorzaken een rode huiduitslag, maar bij waterpokken ontstaan eerst jeukende blaasjes die indrogen en korstjes vormen. Bij mazelen is de uitslag vlakker, samenvloeiend, en gaat altijd gepaard met hoge koorts, hoest en loopneus.
Wanneer moet ik een arts bellen bij een kinderziekte?
Neem contact op met een arts als een kind:
Ernstige of snel verergerende symptomen heeft
Moeilijk ademhaalt (zoals bij kinkhoest of RSV)
Blauwe lippen of sufheid vertoont
Rode of paarse vlekjes heeft die niet wegdrukken (mogelijke meningokokkeninfectie)
Kunnen kinderziekten voorkomen worden?
Veel kinderziekten kunnen worden voorkomen door vaccinaties, die deel uitmaken van het nationale vaccinatieschema. Goede hygiëne, handen wassen, hoesten en niezen in de elleboog, en contact vermijden met zieke kinderen helpen ook om verspreiding te voorkomen.
